Ziemniaki au gratin to klasyczne francuskie danie, którego historia sięga XVII wieku, gdy na dworze królewskim we Francji zaczęto eksperymentować z nowymi technikami kulinarnymi. Zachwyca kremową konsystencją i złocistą, chrupiącą skorupką, która powstaje dzięki karmelizacji sera i śmietany. Ta elegancka zapiekanka ziemniaczana, znana również jako „Gratin Dauphinois” w swoim tradycyjnym wydaniu, to prawdziwa uczta dla podniebienia, łącząca w sobie delikatność śmietany, intensywny smak sera i aromatyczne przyprawy. Nazwa „au gratin” pochodzi od francuskiego słowa „gratter”, oznaczającego skrobanie lub tarcie, co odnosi się do charakterystycznej chrupiącej skorupki. To danie, mimo swojego wyrafinowanego charakteru, jest stosunkowo proste w przygotowaniu i może stanowić zarówno wykwintny dodatek do obiadu, jak i samodzielne danie główne. Sekret doskonałych ziemniaków au gratin tkwi w odpowiednim doborze składników oraz precyzyjnym pokrojeniu ziemniaków.
Składniki na kremowe ziemniaki au gratin
Do przygotowania tego wyjątkowego dania potrzebne będą następujące składniki, starannie dobrane dla uzyskania idealnej tekstury i smaku:
- 1 kg ziemniaków (najlepiej typu B – średnio mączystych, takich jak Maris Piper lub Yukon Gold)
- 500 ml śmietanki kremówki 36% (użycie śmietanki o wysokiej zawartości tłuszczu jest kluczowe dla uzyskania odpowiedniej konsystencji)
- 200 ml mleka (najlepiej pełnotłustego dla bogatszego smaku)
- 200 g sera gruyère (można zastąpić serem comté lub ementalerem, które również oferują charakterystyczny orzechowy posmak)
- 3 ząbki czosnku (świeżego, nie wędzonego)
- 1 łyżeczka świeżo startej gałki muszkatołowej (świeżo starta ma intensywniejszy aromat niż mielona)
- sól morska i świeżo mielony czarny pieprz do smaku
- 2 łyżki masła do natłuszczenia formy (najlepiej niesolonego)
Przygotowanie francuskiej zapiekanki ziemniaczanej
Proces przygotowania należy podzielić na kilka kluczowych etapów, z których każdy wymaga szczególnej uwagi dla osiągnięcia perfekcyjnego rezultatu:
- Nagrzać piekarnik do 180°C (góra-dół). Ważne jest, aby piekarnik był równomiernie nagrzany przed włożeniem potrawy.
- Ziemniaki obrać i pokroić w cienkie plastry (ok. 2-3 mm grubości). Równomierna grubość plastrów jest kluczowa dla równomiernego gotowania.
- Natrzeć naczynie żaroodporne czosnkiem, a następnie wysmarować masłem, docierając do wszystkich zakamarków naczynia.
- Wymieszać śmietankę z mlekiem, dodać gałkę muszkatołową, sól i pieprz. Mieszanka powinna być jednolita i odpowiednio przyprawiona.
- Układać ziemniaki warstwami, przekładając je startym serem i zalewając mieszanką śmietankowo-mleczną. Każda warstwa powinna być równomierna.
- Wierzch posypać pozostałym serem, zapewniając równomierne pokrycie dla uzyskania idealnej skorupki.
- Piec przez 60-75 minut, aż ziemniaki będą miękkie, a wierzch złocisty. Sprawdzać miękkość ziemniaków widelcem.
Wskazówki do perfekcyjnego au gratin
By uzyskać najlepszy efekt, warto pamiętać o kilku kluczowych aspektach, które znacząco wpływają na końcowy rezultat:
- Ziemniaki najlepiej kroić przy użyciu mandoliny – zapewni to równą grubość plastrów i równomierne gotowanie
- Przed ułożeniem w naczyniu, plastry ziemniaków można osuszyć papierowym ręcznikiem, co zapobiegnie rozwodnieniu sosu
- Temperatura mleka i śmietany powinna być pokojowa, co zapewni równomierne gotowanie
- Naczynie można przykryć folią aluminiową na pierwsze 45 minut pieczenia, aby zapobiec zbyt szybkiemu przyrumienieniu powierzchni
Wartości odżywcze (na 100g)
Porcja ziemniaków au gratin zawiera następujące wartości odżywcze, które mogą się nieznacznie różnić w zależności od użytych składników:
- Kalorie: 220 kcal
- Białko: 7,5 g
- Węglowodany: 18 g
- Tłuszcze: 14 g
- Błonnik: 1,5 g
- Wapń: 180 mg
Przechowywanie i podawanie
Ziemniaki au gratin najlepiej smakują podane na gorąco, bezpośrednio po przygotowaniu, gdy ser jest jeszcze ciągnący, a skorupka chrupiąca. Można je przechowywać w lodówce do 3 dni w szczelnie zamkniętym pojemniku i odgrzewać w piekarniku w temperaturze 160°C przez około 15-20 minut, uważając, aby nie przesuszyć dania. Przed odgrzewaniem warto skropić powierzchnię odrobiną mleka lub śmietany, co pomoże zachować kremową konsystencję. Świetnie komponują się z pieczoną wołowiną, kurczakiem lub jako samodzielne danie z dodatkiem świeżej sałaty z vinaigrette. W tradycyjnej kuchni francuskiej często podawane są również z lokalnymi winami, szczególnie z regionu Burgundii.